Opętani

Zaczęło się niewinnie. Od szkicu listu, odnalezionego w należącym niegdyś do Randolpha Henry’ego Asha egzemplarzu Nauki nowej G. Vico. Egzemplarz ten, pokreślony przez właściciela – słynnego angielskiego poetę epoki wiktoriańskiej, zawierał wiele skarbów, szczególnie patrząc na sprawę z perspektywy młodego badacza jego twórczości, który na ów list – wcześniej nie odkryty – zupełnym przypadkiem natrafił.

Akcja rozkręca się powoli. Dowiadujemy się o kolejnych dokumentach, poznajemy twórczość Asha, a także adresatki listu, którą okazuje się być poetka Christabel LaMotte – za życia nie znana, a obecnie eksploatowana na wszelkie możliwe sposoby przede wszystkim przez teoretyczki literatury o orientacji feministycznej. O LaMotte dowiadujemy się więcej właśnie od młodej badaczki jej dzieł, z którą kontaktuje się wcześniej wspomniany młody badacz prac Asha.

Wspólnie zaczynają tropić ślady znajomości Asha i LaMotte, o której znawcy literatury nie mieli bladego pojęcia.

Studiują dokumenty (odnajdywane i zdobywane z wielkim poświęceniem), dzienniki (m.in. żony Asha, a także kuzynki Christabel), wyjeżdżają ich śladem, porównują twórczość obojga poetów, by odnaleźć zaskakujące podobieństwa i zbieżności. I – co także należy powiedzieć – zbliżają się do siebie, niczym bohaterowie ich poszukiwań.

Odkrywają wspólnie niesamowitą sensację, o której świat badaczy literatury nie miał pojęcia. Sensację, po której wszystkie prace dotyczące tak Asha, jak LaMotte będą musiały być napisane na nowo, z uwzględnieniem tego niespodziewanego odkrycia.

Najważniejsi badacze twórczości obojga poetów dowiadują się o prowadzonych w absolutnym ukryciu badaniach i wkraczają na scenę. W grę wchodzą spore pieniądze, problem praw autorskich, a także pytanie o kraj, w którym powinny być złożone odkryte dokumenty. I – po prostu – naukowa ciekawość.

Akcja zdecydowanie przyspiesza i nieuchronnie zmierza do końca, który – choć do pewnego stopnia przewidywalny – nie zostawia czytelnika z uczuciem rozczarowania, ani nawet niedosytu.

A.S. Byatt, Opętanie, tłum. Barbara Kopeć-Umiastowska, wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 1998.

A. S. Byatt