Dwoje oczu Spinozy

Kawał swego życia spędził Kołakowski nad Spinozą. A był to nieprzeciętny łeb – jeden i drugi.

Jeremi Przybora: Mambo Spinoza

(fragment)

Spinoza –

nie imię to dziewczyny!

Spinoza –

to nie z importu lek!

Spinoza –

nie nazwa to rośliny,

to był filozof wzięty!

Nieprzeciętny

łeb!

Całość tutaj

I jeszcze coś na drugie oko.

J.L. Borges: Spinoza

Pergaminowo przeźroczyste dłonie Żyda

szlifują w półmroku kształty;

schodzące popołudnie jest z lęku i zimna.

(Popołudnia wszystkie są jednakie).

Dłonie i dookolna przestrzeń o barwie hiacyntu,

co w zmierzchu z wolna blednie na krańcach Getta,

prawie nie istnieją dla cichego człowieka

śniącego sen przejrzystego labiryntu.

Nie niepokoi go, nie mąci zmysłów fama,

ten odblask snów w śnie innego zwierciadła

ani zuchwałe amory młodych dam.

Pracuje, wolny od mitu i metafory,

nad mozolnym kryształem: nieskończonym

atlasem Tego, które jest ze wszystkich Jego gwiazd.

Przeł. Edward Stachura 

M. in. w: J.L. Borges: Nowa antologia osobista. Przeł. A. Sobol-Jurczykowski, E. Stachura, S. Zembrzuski. Wydawnictwo Literackie. Kraków 2006. 

Znajomi filozofa

Dziś mija druga rocznica śmierci Leszka Kołakowskiego. Chciałabym z tej okazji zwrócić uwagę na ciekawą pozycję, zbierającą różne jego teksty (a raczej tekściki – jak chciałoby się powiedzieć, zwracając uwagę na ich najczęściej krótką formę) z różnych czasów. Wspomnienia o tych, którzy odeszli, notatki, mowy wygłoszone przy różnych okazjach, wywiad prasowy a nawet ekspertyza sądowa (sic!) składają się na ciekawy zbiorek, zatytułowany Wśród znajomych.

W przygotowanym przez Zbigniewa Mentzla zbiorze, odnajdujemy to, czego nie znajdziemy w żadnej innej książce Kołakowskiego – wątki autobiograficzne, którymi przetyka na przykład wspomnienie o Marii Ossowskiej, mowę wygłoszoną podczas uroczystości nadania mu doktoratu honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego czy artykuł poświęcony projektowi Centrum Wypędzonych, mającemu powstać w Berlinie.

Szczególnie ciekawy jest wywiad, którego Kołakowski udzielił Jerzemu Turowiczowi w 1989 roku. Odpowiada w nim na pytania o życie poza granicami Polski, o stosunek do chrześcijaństwa, o ocenę współczesnej kultury. Ocenia – patrząc nań z dystansu – swój dorobek intelektualny, analizuje ewolucję swojego stosunku do marksizmu.

Książka – absolutnie dla wszystkich.

Leszek Kołakowski, Wśród znajomych. O różnych ludziach mądrych, zacnych, interesujących i o tym, jak czasy swoje urabiali. Wybór i posłowie Zbigniew Mentzel, wyd. Znak, Kraków 2004.