Wszystko jest odpowiedzią

W kwestii współczesnej skandynawskiej prozy jestem zupełną laiczką. Kojarzy mi się przede wszystkim z kryminałami, a od takiej literatury staram się trzymać z dala. Poprosiłam więc o wskazówki Martynę – przyjaciółkę, która jest dla mnie niekwestionowanym autorytetem w dziedzinie tej mrocznej i mroźnej kultury (ach, te stereotypy...). Na pierwszy ogień poszło Oczyszczenie, powieść Sofi Oksanen – nagradzanej i docenianej młodej fińskiej pisarki, córki Fina i Estonki (co nie pozostaje bez znaczenia na kształt powieści).

Oczyszczenie opowiada dwudziestowieczne dzieje Estonii, przedstawiając je przez pryzmat skomplikowanych losów trzech pokoleń kobiet z pewnej estońskiej rodziny. Bohaterkami są dwie siostry oraz córka i wnuczka jednej z nich: kobiety uwikłane w Historię i doznające – ze strony historycznych zdarzeń oraz systemów politycznych – niewyobrażalnych gwałtów i cierpień. W ciężkich czasach kochają, zazdroszczą, nienawidzą i pragną. Chciałyby – jak wszyscy – prowadzić życie zwyczajne i beztroskie, a tymczasem stają się ofiarami własnych i cudzych namiętności.

Opowiedzianą historię można także odczytywać metaforycznie – przemoc zadawana kobiecemu ciału jest niczym gwałt na ziemi zamieszkiwanej przez babki, matki i córki. Wszak życie Aliide, Ingel, Lindy i Zary ściśle wiąże się z losami ich ojczystego (matczynego?) kraju. Cierpienie na ogół przychodzi ze strony mężczyzn w mundurach i wypastowanych ciężkich butach.

„Znała takich mężczyzn. Sam ich wygląd mówił, że wiedzą, jak ukarać kobietę, i że przyszli po kobietę, której należy się kara”*. (Każda z bohaterek książki mogłaby pomyśleć te słowa...).

Książka Oksanen jest wielowymiarowa, przedstawione w niej relacje złożone a sytuacje, w których znajdują się bohaterki – ogromnie trudne. Przy pomocy prostych środków formalnych, książka Sofi Oksanen daje niezwykle mocny przekaz. I na wiele sposobów uzmysławia sens słów, które Autorka zamieściła jako motto do jednej z części książki:

Wszystko jest odpowiedzią, gdyby tylko jeszcze znać pytanie (Paul-Eerik Rummo)*.

* Cytaty pochodzą z książki:

Sofi Oksanen, Oczyszczenie, tłum. Sebastian Musielak, wyd. Świat Książki, Warszawa 2010.